De waterbouwdeskundige doet zijn verhaal in de tuin van zijn huis in hartje Delft. Korte broek, lichtblauw t-shirt met de tekst ‘Houston’ erop, de laptop op de tuintafel. Het is een prachtige nazomer. Op het scherm verschijnt de presentatie die hij daags ervoor heeft gegeven aan zijn groep aan TU Delft.

De contacten tussen de technische universiteit en de Texas A&M University (ongeveer 75.000 studenten) dateren al vanaf 2012. Het gebied dat regelmatig kampt met overstromingen als gevolg van hevige orkanen is ideaal onderzoeksterrein en al veel Nederlandse studenten hebben studies gedaan naar oplossingen voor het gebied. De Amerikanen waarderen de inbreng van Nederlanders ten zeerste. ‘Bring in the Dutch’, klinkt het vaak.

Ike Dike

In 2008 liet orkaan Ike een spoor van vernieling achter gedurende zijn tocht van Afrika, via het Caraïbisch gebied (onder andere Cuba) naar Texas om uit te doven in Canada. In de VS waren 39 doden te betreuren, verspreid over tien staten. Ondanks de bevolen evacuatie waren zo’n 20.000 van de in totaal 60.000 inwoners van Galveston in de stad gebleven. De stad liep onder. Op 13 september verklaarde president George Bush Texas tot rampgebied.

“September 2008 zat Bill Merrell, oceanograaf aan de Texas A&M University in Galveston, met zijn vrouw, dochter, kleinzoon en ‘twee vervelende chihuahua’s’ vast in het historische gebouw waarvan hij de eigenaar is. Buiten rammelde de wind van 180 kilometer per uur door de orkaan Ike tegen de ramen en dreef water uit de Golf en de Baai van Galveston de stad in”, omschrijft het magazine Science (17 november 2022) de geboorte van de ‘Ike Dike’: 70 kilometer aan zeeweringen die 5 meter boven de zeespiegel uitsteken, zouden zich uitstrekken over de lengte van Galveston Island en verder. Grote stormvloedkeringen met beweegbare deuren en schuiven overspannen het 3 kilometer brede kanaal waardoor schepen de baai van Galveston in- en uitvaren. De verdedigingslinie zou niet alleen Galveston afsluiten, maar de hele baai, met Houston aan het uiteinde, en zo meer dan 6 miljoen mensen en de grootste verzameling chemische fabrieken en olieraffinaderijen van het land beschermen.

“Tja, er moet altijd eerst een grote ramp gebeuren alvorens de politiek geld beschikbaar stelt voor oplossingen”, stelt Jonkman vast.

1 jaar fellowship voor Jonkman

Inmiddels heeft de U.S. Army Corps of Engineers (USACE; de Amerikaanse Rijkswaterstaat) een plan uitgewerkt; totale kosten 34 miljard dollar. De staat Texas heeft zich achter het plan geschaard en stelt geld beschikbaar. Ook het congres heeft de verdedigingswerken omarmd in juli 2023, maar moet er nog geld voor vrijmaken.

“Het is wel duidelijk dat er iets gaat gebeuren. De Texanen zijn terecht bang voor overstromingen. De verwachting is dat elke tien jaar een krachtige orkaan het gebied zal teisteren”, vertelt Jonkman. “Maar het water komt van meerdere kanten. Er zijn ook hevige hoosbuien. De straten dienen als drainage.”

De Texas A&M universiteit heeft Jonkman een jaar fellowship aangeboden. Met vrouw en kinderen toog het gezelschap Tweede Kerstdag 2022 naar Houston waar ze in een groene buurt hebben gewoond tot ze begin juli weer huiswaarts in Delft keerden. “Het eerste halfjaar zit erop. We weten nog niet hoe we het tweede halfjaar gaan invullen. Hoewel ik druk bezig ben geweest met de voorgestelde maatregelen bij Houston, heb ik op afstand ook nog twee promovendi aan de TU Delft kunnen helpen afronden, evenals verschillende afstudeerders.”

Aanvaringen

Met de olie-infrastructuur bij Houston zijn veel scheepsbewegingen gemoeid. “Daarom zijn er meerdere doorgangen voor schepen in de monding van de baai voorgesteld door USACE. De stormvloedkeringen zijn groter dan de Maeslantkering”, zegt Jonkman. “De loodsen van de haven van Houston hebben een simulatie gedaan van het in- en uitvaren met de stormvloedkering. Daarbij zijn zelfs meerdere deelnemers met hun virtuele schip tegen de stormvloedkering aangevaren. Het is duidelijk dat de voorgestelde ligging van de kunstwerken niet de juiste is. Ook de vorm van de keringen zal anders moeten; bij voorkeur een oplossing met een grote opening en meer doorvaartruimte. Misschien zoiets als de Hollandkering van Samen Sterk. Voor deze ‘arch gate’ is in Texas veel belangstelling.” Over deze Hollandkering schreef Land+Water in nr. 5-2023.

“De baai”, zo gaat de professor verder, “is vrij ondiep; ongeveer drie meter. Voor de grote bulkschepen wordt daarom een vaargeul onderhouden. Ze baggeren precies diep genoeg. Ik ben met zo’n groot schip meegevaren vanuit Houston. De kapitein zweette van zenuwachtigheid, maar de loodsen stelden hem gerust met de mededeling dat ze dit al jaren doen. De vraag blijft evenwel of hun ervaringskennis en kunde afdoende blijft na voltooiing van verdedigingswerken. Want die hebben natuurlijk invloed op de stromingen in het gebied en waar materiaal wordt afgezet.”

Jonkman vond het een prachtige vaartocht; schitterend uitzicht en perfect weer. Met aan het eind, op volle zee, nog een zeemanskunstje: via een touwladder afdalen naar een veel kleiner schip dat hem terugvoer naar Houston. “Dat is niet makkelijk.”

Er is lokaal wel enige zorg over dat het sluiten van de deuren van de stormvloedkering de scheepvaart zal beperken. “Maar de stormvloedkeringen zullen niet vaak hoeven te sluiten: alleen bij naderende orkanen; en dan ligt het scheepsverkeer toch al stil.”

Ecologie

Een punt van onderzoek is voorts de ecologische verandering die de Ike Dike met zich meebrengt. “De bouw ervan betekent dat van de oorspronkelijke opening naar zee tien procent afgesloten zal zijn. Ter vergelijking: de Oosterscheldekering zorgde voor zeventig procent afsluiting. Dat kwam doordat in eerste instantie een dam zou worden gebouwd; pas later besloot de politiek er een open kering van de maken. Maar inmiddels was het werkeiland Neeltje Jans al aangelegd. Ook al is de afsluiting bij Galveston met tien procent niet zo groot, zij heeft terdege invloed op de ecologie van de baaien. Het getij neemt wat af en mogelijk heeft het invloed op het zoutgehalte. De vraag is wat dit gaat betekenen voor de aanwezige oesterriffen. Het is zaak dit goed te begrijpen en de nieuwe generatie deltawerken beter te maken dan de bestaande. Daarom is het belangrijk om te monitoren hoe het ervoor staat in de baaien; we leggen een nul-situatie vast.”

Onderzoeksagenda

Het gaat trouwens niet alleen om de stormvloedkeringen. “Bij de rivieren die in Galveston Bay uitkomen (bayous) heeft USACE hele grote pompstations gepland om bij hevige regenval het water te kunnen wegpompen. En het kan flink regenen; zulke tropische buien kennen we niet in Nederland. Tegelijk is er ruimte om te onderzoeken of er door meer inzet van lokale berging betere oplossingen dan de mega-pompstations mogelijk zijn.”

Aan de hand van de bestaande plannen van het Army Corps is een onderzoeksagenda opgesteld in het half jaar dat Jonkman in Houston/Galveston was. “Er liggen nog technische vragen. We hebben aan TU Delft een eigen onderzoeksgroep ingesteld die hiermee aan de slag gaat. En natuurlijk studenten aan de A&M-universiteit.”

Er komt bijvoorbeeld een ringdijk rond Galveston. “Daar willen ze geen hoge muur, maar een kering die landschappelijk is ingepast. Daaraan werken we samen met landschapsarchitecten. We hebben een workshop over tijdelijke waterkeringen gehad en ik begeleid een aantal onderzoekers aan A&M. We gaan onderzoeken waar we met baggermateriaal eilandjes kunnen opbouwen die helpen golven te breken. Er is nog veel werk te verzetten voordat de zeearm bij Houston waterveilig is.”

Van elkaar leren

De visie van Nederland is dat je moet proberen overstromingen voor te zijn door tijdig dijken te bouwen en andere maatregelen te treffen. Tegelijk komt er steeds meer aandacht voor gevolgbeperking en crisisbeheersing.

In de VS bestond het idee dat het volstaat goede evacuatieplannen te ontwikkelen en eventuele schade via verzekeringen af te handelen. Maar inmiddels zijn de schades zo groot dat verzekeringsmaatschappijen niet meer thuis geven en er beschermingsplannen worden ontwikkeld. “Je ziet dat de visies van Nederland en Amerika naar elkaar toegroeien”, stelt Jonkman vast.

Omdat alles groter is in Texas, kan Nederland leren van de oplossingen die daar worden toegepast. “Bijvoorbeeld over hoe ze omgaan met de extreme regenval en hoe de volgende generatie deltawerken eruit komt te zien.”

Hoewel het federale geld nog niet is toegezegd om de plannen voor Houston/Galveston uit te voeren, is er serieuze belangstelling. Zo kwam er een delegatie uit Texas kijken naar de proefsluiting van de Maeslantkering op 16 september 2023. Lid van deze delegatie was de Texas land commissioner. Dawn Buckingham is een belangrijke beslisser

Jonkman spreekt van een superinteressante tijd waarin we leven. “Overal ter wereld kampen kuststeden met dezelfde problemen. We gaan hier meer internationaal op samenwerken. Zo gaan we samen met de Texas A&M-universiteit en een universiteit uit Vietnam bestuderen hoe een nieuwe generatie deltawerken eruit gaat zien.”

Teus Molenaar is redactiecoördinator van Land+Water.