Een circulaire economie vraagt om een slimme manier van ontwerpen, ontwikkelen en bouwen. Én om duurzaam beheer van de gebouwde omgeving. De Nederlandse waterschappen werken aan circulair beheer van dijken, sluizen, gemalen en andere objecten. Dit heet circulair assetmanagement. Hoe draagt dit bij aan een circulaire economie en waar staan de waterschappen nu? Meinke Schouten, expert verduurzaming GWW en werkzaam bij de Unie van Waterschappen, legt het uit. “We moeten het doen met de huidige voorraad materialen en hernieuwbare alternatieven.”
Vorig jaar verscheen het hoofdrapport ‘Circulair assetmanagement waterschappen’ van kenniscentrum Stowa. Hierin staan voorbeelden van circulair assetmanagement en belangrijke cijfers over de klimaatimpact van de waterschappen. Volgens het rapport beheren de waterschappen naar schatting 570 megaton (miljard kilogram) aan materialen. De grond en klei in waterkeringen, zoals dijken, wegen bij elkaar ongeveer 560 megaton. De rest bestaat uit materialen als beton, staal, hout en kunststof. Al deze materialen zijn ooit gewonnen en verwerkt tot objecten. Dit heeft energie gekost en voor uitstoot van CO2 gezorgd. Circulair assetmanagement helpt de waterschappen om deze materialen en hernieuwbare grondstoffen zo goed mogelijk te gebruiken.
Circulair assetmanagement
De waarde van circulair assetmanagement voor de circulaire economie ligt dus in een betere omgang met schaarse grondstoffen. “Het hoofddoel is: zo min mogelijk primaire grondstoffen gebruiken”, vertelt Schouten. “Dit betekent dat we het moeten doen met de huidige voorraad en met hernieuwbare materialen.” Circulair assetmanagement verkleint de milieubelasting door een lager verbruik van primaire grondstoffen en verbetert de leveringszekerheid. Bepaalde grondstoffen en materialen zijn lastig te verkrijgen door internationale leveringsproblemen. Daarom is het slim om maximaal gebruik te maken van lokale grondstoffen en producten.
Voorbeelden
Er zijn verschillende manieren om objecten circulair te beheren, zodat de vraag naar grondstoffen daalt. “Je kunt reparaties uitvoeren en onderdelen vervangen. Denk bijvoorbeeld aan het repareren van een kapotte sluis of het vervangen van de stuwklep in plaats van de hele stuw. De provincie Noord-Holland heeft damwandplanken uit Zuid-Holland, planken die de oever beschermen, op een nieuwe plek aangelegd. En waterschappen nemen soms objecten van elkaar over, zoals een pomphuis.” Als het niet anders kan, bouwen de waterschappen nieuwe objecten. Dan gaat de voorkeur uit naar producten die biobased en herbruikbaar zijn. Biobased betekent dat een product geheel of gedeeltelijk is gemaakt van biogrondstoffen, zoals hout. Denk aan onderdelen van bruggen of oeverbescherming.
Kennis opbouwen
Maar hoe ver zijn de waterschappen met circulair assetmanagement? “Er worden belangrijke stappen gezet”, vertelt Schouten. “Zo ontwikkelen we werkwijzen voor circulair assetmanagement voor de vijf belangrijkste objecten: gemalen, waterkeringen, rioolwaterzuiveringsinstallaties, transportleidingen en oeverconstructies. Dit zijn de objecten met de grootste milieu-impact. We bespreken allerlei vragen. Hoe verleng je bijvoorbeeld de levensduur van een bepaald soort object en hoe verlaag je de MKI naar 0 in 2030?”
Rioolwaterzuiveringsinstallaties
Schouten legt uit dat rioolwaterzuiveringsinstallaties het belangrijkste asset vormen. “Daarmee kunnen we op drie manieren winst boeken: de uitstoot van zware broeikasgassen verminderen, materialen en onderdelen hergebruiken en grondstoffen uit restproducten halen. Door de rioolwaterzuiveringsinstallaties af te dekken, verminderen we de uitstoot van methaan en lachgas. Betonnen bakken en elektromechanische onderdelen kunnen een nieuwe bestemming krijgen. En de cellulose uit restproducten kan worden gebruikt om plastic te maken.”
Bestaande instrumenten en programma’s
Bij de uitwerking van het circulair assetmanagement maken de waterschappen zoveel mogelijk gebruik van bestaande instrumenten en programma’s. Schouten: “Denk aan de landelijke strategie voor klimaatneutrale en circulaire infrastructuur en de bijbehorende roadmaps op het gebied van verduurzaming van wegverharding, kunstwerken en het spoor. We zoeken ook aansluiting bij het programma Schoon en Emissieloos Bouwen (SEB), dat streeft naar uitstootvermindering bij alle overheden. Hierbij volgen we de landelijke stappenplannen voor de overgang naar uitstootvrij bouwmaterieel.”
Tijd als uitdaging
De waterschappen timmeren dus aan de weg. “De kennis is er en de belangstelling voor circulair assetmanagement vanuit de waterschappen is groot”, zegt Schouten. “De grote uitdaging is dat het tijd kost om circulair assetmanagement op een goede manier door te voeren in de organisatie. Management, assetbeheerders en inkoopafdelingen moeten met elkaar in verbinding staan en hun kennis en ervaring uitwisselen. Iedereen moet circulair assetmanagement zien als een onderdeel van zijn takenpakket. Dan kun je met elkaar stappen zetten.”
Het ideaal waarmaken
Circulair assetmanagement moet de milieubelasting verlagen en kan de leveringszekerheid van bouwmaterialen vergroten. De waterschappen bouwen hun kennis op en maken gebruik van bestaande instrumenten en programma's. Het is een uitdaging, want het kost tijd om circulair assetmanagement succesvol door te voeren in de organisatie. Denkt Schouten dat de waterschappen het doel van 50 procent minder primaire grondstoffenverbruik in 2030 halen? “Het zou mooi zijn als we de komende jaren flinke stappen zetten. Volledig circulair werken is een ideaal, maar grote slagen gaan we zeker maken.”