In de jaren ’50 en ’60 van de vorige eeuw steeg het aantal auto-ongelukken met een dodelijke afloop dramatisch. Nederland werd in rap tempo opnieuw opgebouwd, wat ook resulteerde in de aanleg van nieuwe snelwegen en meer mensen die zich een auto konden veroorloven.
De geleiderail, beter bekend onder de Vlaamse benaming vangrail, is ontstaan nadat auto’s regelmatig via de middenberm op de andere rijbaan terecht kwamen. Met alle denkbare catastrofale gevolgen. Met een nieuwe Nederlandse Praktijk Richtlijn (NPR 5191) is er weer een extra stukje veiligheid geborgd.
Er is altijd ruimte voor innovatie
Maaikel Koenis is senior-adviseur bermbeveiliging bij Rijkswaterstaat en mede betrokken bij de totstandkoming van de nieuwe Nationale Praktijk Richtlijn. Ook hij onderschrijft het belang van de NPR 5191: “Rijkswaterstaat schrijft voor dat afschermingsvoorzieningen moeten voldoen aan een prestatieniveau uit de Europese norm 1317-2. Zonder aanvullende voorwaarden kunnen er vele verschillende type geleiderail zijn die voldoen aan het vereiste prestatieniveau. Dit zou tot een grote variatie aan typen geleiderails kunnen leiden. Het beheer en onderhoud, maar ook het spoedige herstel bij aanrijdingen zou hierdoor worden bemoeilijkt, wat tot onveilige situaties kan leiden voor de weggebruiker. De NPR 5191 beschrijft de productspecificatie die Rijkswaterstaat hanteert voor de standaard geleiderailconstructies die worden toegepast langs Nederlandse autosnelwegen. Aan de ontwikkeling hiervan heeft Rijkswaterstaat zelf bijgedragen en hier hebben wij van oudsher zeer goede ervaringen mee. Maar we gebruiken de NPR 5191 ook als referentie voor beoordeling van andere typen geleiderailconstructies.”
Je kunt je afvragen of er met deze NPR nog ruimte is voor innovatie, maar volgens Koenis is dit wel degelijk het geval. ”De NPR 5191 biedt een referentie waar Rijkswaterstaat op toetst, maar innovatievere geleiderailconstructies die door fabrikanten of leveranciers worden aangeboden kunnen ook worden toegepast langs autosnelwegen.” Verandert er met de komst van NPR 5191 dan veel voor Rijkswaterstaat? “Door de komst van de NPR 5191 verwijst Rijkswaterstaat weer naar een geldend document. Erg belangrijk. De voorgaande NEN 5190 en NEN 5191 waren ingetrokken omdat deze strijdig waren met NEN-EN 1317, terwijl de inhoud hiervan nog van veel waarde was.”
Het is en blijft natuurlijk een beetje een technische discussie over wat geleiderail doet (de Europese norm) versus hoe geleiderail is ontworpen en gemaakt (de ingetrokken NEN-normen) maar feit is dat met de komst van NPR 5191 Nederland weer gegarandeerd is van een optimale beveiliging langs onze snelwegen. En veiligheid is waar het uiteindelijk om draait.Geleiderail kent men wereldwijd en in alle soorten en maten. Er zijn uitvoeringen van hout, beton en metaal. Kenmerkend voor Nederland is de metalen dubbelzijdige geleiderail die bijna overal in ons land wordt gebruikt. Huib Kwint, voorzitter van de NEN-commissie ‘Geleiderail’, is als inmiddels gepensioneerd ambtenaar van Rijkswaterstaat al sinds het begin betrokken bij de ontwikkeling van geleiderail om de verkeersveiligheid te verbeteren. Een ontwikkeling waarbij ook nauw werd samengewerkt met de Stichting Wetenschappelijk Onderzoek Verkeersveiligheid. “Het kan altijd beter,” zo stelt Kwint, “maar in principe hebben we de boel goed voor elkaar in Nederland en met de komst van de nieuwe Nederlandse Praktijkrichtlijn (NPR 5191) is er weer een stukje extra borging gerealiseerd. Of beter gezegd, opnieuw gerealiseerd.”
Lees ook: Infrasector verder onder druk
Regels voor geleiderails
Sinds 2015 moeten Nederlandse geleiderails voldoen aan eisen uit de Europese Verordening Bouwproducten (CPR). Essentie van deze verordening is de verplichting om bouwproducten, die onder een Europese geharmoniseerde productnorm vallen, van een CE-markering te voorzien, met daaraan gekoppeld een prestatieverklaring. Voor geleiderail zijn deze prestaties in de NEN-EN 1317 beschreven. De productnorm wordt dus gebaseerd op prestatieklassen zonder eisen aan een specifiek ontwerp. Dit heeft ertoe geleid dat de laatste jaren veel meer verschillende typen en ontwerpen geleiderail worden geplaatst in Nederland. Hoewel al deze geleiderails voldoen aan de Europese normen, werken ze in de praktijk toch vaak minder goed dan de conventionele Nederlandse dubbelzijdige geleiderails van 60 of 80 cm breed.
Een groot voordeel van de dubbelzijdige geleiderail van 60 of 80 cm breed is namelijk dat als deze aangereden worden, de rail zijwaarts buigt. Hierdoor blijft de constructie altijd 60 tot 75 cm hoog, waardoor een voertuig niet over de geleiderail heen kan schieten en opgevangen wordt. Bovendien behoudt de geleiderail, bij een nieuwe aanrijding, deels zijn werking doordat hij nog overeind staat. Bij sommige van de enkelzijdig uitgevoerde geleiderail worden voertuigen minder goed opgevangen en gaan daardoor sneller over de rail heen zonder dat deze het voertuig opvangt. Ook hebben ze daadwerkelijk minder kracht om een voertuig op te vangen, doordat de constructie smaller en eenvoudiger is.
Hoewel de NEN 5190 ‘Geleiderail - Bouwstofeisen’ en NEN 5191 ‘Geleiderail Plaatsingsregels’ zijn ingetrokken, werd er in de praktijk nog wel vaak naar verwezen. “Het zijn twee verschillende dingen,” zegt Kwint, “de Europese norm gaat uit van de testcondities en de NPR gaat over het specifieke ontwerp van de dubbelzijdige geleiderails. Wat mij betreft hadden de oorspronkelijke NEN-normen nooit hoeven worden ingetrokken. Daardoor ontstond er een gemis in de borging van de dubbelzijdige geleiderails en dat is met de NPR 5191 weer rechtgetrokken.”
Saai is goed
Henk Zwartenkot is Director Business Development & Quality bij Saferoad Holland BV en heeft vanuit zijn jarenlange praktijkervaring bijgedragen aan de nieuwe NPR 5191. De Saferoad Groep beschikt over de expertise en middelen voor het ontwerpen, ontwikkelen en produceren van stalen verkeersveiligheidssystemen en is een veelgevraagde sparringpartner bij vraagstukken over verkeersveiligheid. “Het was natuurlijk een beetje een gekke situatie,” zo erkent ook hij. “Met de komst van de Europese norm werden de bestaande NEN-normen ingetrokken maar in de praktijk werd daar nog wel veel naar verwezen. Dat kan natuurlijk, maar het verdient geen schoonheidsprijs en in principe wil je met waterdichte contracten en helder omschreven definities werken. Een partij als Rijkswaterstaat eist dat ook gewoon, en terecht!”
Met de komst van NPR 5191 kan Saferoad geborgd blijven werken met dubbelzijdige geleiderails en, niet onbelangrijk voor de klimaatdoelstellingen ook reeds geplaatste geleiderails weer hergebruiken op andere locaties. Daarnaast ziet Zwartenkot nog een heel ander maar niet minder belangrijk voordeel voor het blijven gebruiken van dubbelzijdige geleiderails. “In Nederland zien de snelwegen er bijna overal hetzelfde uit. Dat lijkt misschien eentonig of zelfs een beetje saai, maar dit zorgt er wel voor dat het niet opvalt. In het buitenland zie je vaak allerlei verschillende vormen van bermbescherming en dat kan weggebruikers afleiden. Dat wil je niet, automobilisten moeten hun aandacht bij de weg houden en niet bij wat er in de berm te zien is.” Voorkomen is inderdaad beter dan genezen. Geleiderails worden geplaatst om weggebruikers te beschermen als ze van de weg raken, maar het is vooral zaak om te voorkomen dat iemand in de vangrails terecht komt.
