De Watersnoodramp van 1953 kost uiteindelijk 1836 mensen het leven en maakt vele duizenden dakloos. Het is ook een ramp die Nederland wakker schudt: hoe hebben we dit kunnen laten gebeuren? Was het te voorkomen geweest? Over één ding is iedereen het eens: er moet een groot plan komen om het land beter tegen het water te beschermen. En dat komt er ook. De Deltawerken worden gebouwd en zorgen voor een ommekeer in onze omgang met het water.
De NTR heeft naar aanleiding van de 70ste herdenking van de Watersnoodramp een vierdelige documentaireserie gemaakt onder de titel Het water komt! Presentator is Winfried Baijens. De vier documentaires brengen met archiefmateriaal en indringende ooggetuigenverslagen in kaart hoe de ramp zich kon voltrekken, hoe van tevoren onvoldoende werd geanticipeerd op het dreigende gevaar en wat we hebben geleerd van de ramp. Maar hébben we wel voldoende geleerd? Winfried Baijens (zelf opgegroeid in Zeeland) neemt ons mee terug in de tijd en mee vooruit in de toekomst.
Aflevering 1, vrijdag 6 januari: Een muur van water
Wat gebeurde er nu precies in de nacht van 31 januari op 1 februari 1953? In de eerste aflevering een reconstructie van die fatale nacht. Ooggetuigen van de ramp in Zeeland vertellen wat ze, vaak als jonge kinderen, hebben meegemaakt. “Mijn vader zette net de laatste stap op zolder en de trap sloeg weg.”Reddingswerkers zijn dagenlang in touw om mensen van de daken te redden. Een van hen vertelt hoe ze vijf dagen achtereen aan het werk was. “Je bent net een machine, je doet het, je denkt niet meer.” Ook in deze aflevering het verhaal van de Urker vissers die te hulp schoten en van een Terschellingse kapitein en zijn bemanning, die tot de eerste slachtoffers van de ramp behoorden.
Aflevering 2, vrijdag 13 januari: Waarschuwing in de wind
Was de Watersnoodramp te voorkomen geweest? In de nasleep van de Tweede Wereldoorlog wordt Walcheren onder water gezet om de Duitsers te verjagen en Zeeland te bevrijden. De Braakman, een zeearm van de Westerschelde, wordt in 1952 gedicht en heel Zeeland loopt er voor uit. Tussen dit alles door schrijft waterstaatkundig ingenieur en medewerker van Rijkswaterstaat Johan van Veen al het eerste Deltaplan: ver vóór de ramp waarschuwt hij dat de dijken kunnen breken. Maar zijn woorden worden in de wind geslagen. Uit gesprekken met een dochter en een kleinzoon van Van Veen en tal van documenten blijkt dat Van Veen niet moe wordt om te waarschuwen. Maar het leidt allemaal tot niets. “Ze vonden hem een drammer.” Zijn plannen worden pas na de ramp ten uitvoer gebracht.
Aflevering 3, vrijdag 20 januari: Trauma
“Je moet door.” Jarenlang is dat het devies in Zeeland en de andere zwaar getroffen gebieden in Nederland. Er wordt niet of nauwelijks over de Watersnoodramp gepraat. Wat dat betreft is er een parallel met andere grote traumatische gebeurtenissen in de 20e eeuw, zoals de Tweede Wereldoorlog. Het idee is: stop het weg en het verdwijnt. Maar dat is niet zo. Pas na veertig jaar, nadat vanuit Den Haag de eerste landelijke herdenking wordt georganiseerd, worden de trauma’s langzaam aan bespreekbaar. Ooggetuigen vertellen over hun traumaverwerking – of het gebrek daaraan – en de zogeheten ‘stormneurose’.
Aflevering 4, vrijdag 27 januari: Erfenis
Wat hebben we geleerd van de Watersnoodramp en is dat voldoende om Nederland droog te houden? In de slotaflevering aandacht voor de discussie over de Deltawerken, de strijd tegen het water, klimaatverandering, maar ook over het ontsluiten van Zeeland, de groei van toerisme in de provincie en het verhaal van de Biesbosch. De gevolgen van de Watersnoodramp, positief en negatief, komen in deze laatste aflevering aan bod.
Meer over de Watersnoodramp
In januari herdenkt ook de NOS de Watersnoodramp. Winfried Baijens, presentator van Het water komt!, is ook de presentator van de herdenking 70 jaar na de Watersnoodramp die de NOS op woensdag 1 februari op NPO 2 uitzendt. Van 30 januari t/m 6 februari presenteert Herman van der Zandt daarnaast op NPO 1 het dagelijkse NOS Watersnoodjournaal.
De Watersnoodramp van 1953 staat niet op zichzelf. Het water loopt als een rode draad door de Nederlandse geschiedenis. Vele plaatsen en regio’s hebben hun eigen watersnoodverhaal. Al dan niet als gevolg van de klimaatveranderingen. In aanvulling op de serie lanceert de NTR, in samenwerking met de NOS, daarom de podwalk app Het water komt!: zeven GPS-gestuurde audiotours met verhalen over steden en dorpen waar heftige watersnoodrampen hebben plaatsgevonden: Marken, Dordrecht, Valkenburg, Zwolle, Nijmegen, Oude-Tonge en Amsterdam Tuindorp-Oostzaan.
De podwalks zijn bedoeld als historische waterwandelingen. Winfried Baijens neemt je op locatie mee terug in de tijd. Via je telefoon komt de geschiedenis tot leven op de plekken waar je je bevindt. Je hoort verhalen uit het verleden, maar ook over de toekomst en ziet in augmented reality de stijging van het water op locatie. De app is ontwikkeld door de NTR i.s.m. Robot Kittens en wordt tegelijk met de serie gelanceerd.
De podwalk app is vanaf 2 januari gratis te downloaden in de App-store of Play-store.