Werken aan Schipholtunnel is topsport

Het spoor onder Schiphol staat in de steigers. Sporen en wissels worden vervangen, sporen worden verhoogd. Deze renovatie moet ervoor zorgen dat spoor en tunnel weer veertig jaar mee kunnen. Dit betekent dat er de komende jaren onder Schiphol volop wordt gesloopt en gebouwd. Spoor- en bouwtechnisch gezien is dat al een huzarenstukje’ Maar, wie werkt onder een nationale luchthaven krijgt daar nog een paar uitdagingen bij.

Een stad op zich

Schiphol is één van de slagaders van Nederland. Inez van Stroe, omgevingsmanager bij ProRail: “Schiphol is een stad op zich. Een plek die elke dag 50.000 reizigers ontvangt, waar 65.000 mensen werken en 100.000 treinreizigers passeren. Onder die stad voer je een enorme renovatie uit. Je werkt in een semi-besloten ruimte, met kans op drukte en geluid- en stofoverlast. Tegelijkertijd wil je dat alles bereikbaar blijft en dat reizigers zo weinig mogelijk hinder hebben van het werk. Dit geldt niet alleen voor de reizigers maar ook voor het personeel in de tunnel en op Plaza."

Geen standaardplan

“Een ‘Champions League’-project voor de omgevingsmanager”, stelt Lotte Diephuis. Zij is senior adviseur vergunningen & procedures bij Antea Group. “Want, of je nu werkt aan de vergunningen of aan een strategie voor bereikbaarheid, leefbaarheid, veiligheid en Communicatie (BVLC): je fixt dit niet met een standaardplan. Daarnaast ligt dit project vijf jaar lang onder een vergrootglas. Eén stofwolk op Schiphol Plaza en je staat bij wijze van spreken al in de krant.”

Voorbereiding

De voorbereidingen begonnen al ver voor de start van de realisatie. Dit gebeurde in bouwteamverband. Hierin bereidden de opdrachtgever, de aannemerscombinatie, omgevingsmanagers en de stakeholders NS en Schiphol het project samen voor. Van Stroe: “Een aanpak die je als omgevingsmanager niet veel tegenkomt. Voor dit project was dit een meerwaarde. Je kunt al in een vroeg stadium vanuit publiek- en stakeholdersperspectief meedenken. En je hebt al vroeg in beeld welke maatregelen je moet treffen.”

Hoogspanning

Diephuis: “De realisatie van een spoorproject staat altijd onder hoogspanning. De aannemer moet zijn werk in een aantal treinvrije periodes doen. En een extra treinvrije periode regel je er niet even bij als het werk anders loopt. Daarom moet je op voorhand tot in de details uitdenken hoe je het werk plant en uitvoert. Dus, welke machines zet je in, op welke momenten voer je sloop- en zaagwerk uit, hoe maak je maximaal gebruik van een treinvrije periode? En wat betekent dit voor Schiphol en treinreizigers?”

Discussies

Dit leverde soms discussies op. Van Stroe: “In één van de tunnels zouden railblokken gesloopt worden met een enorme zware machine, goed voor 120 decibel. Vanuit bouwperspectief een logische keuze: je wilt snelheid en massa. Maar vanuit publieks- én werknemersperspectief was het een no-go. Dit was ook een uitdaging voor de aannemer, zeker op korte termijn. Gelukkig vonden we gezamenlijk een passende oplossing met de inzet van andere machines en geluidwerende maatregelen bij de bron en geluidwerende schermen.”

Alles is anders

Voordat er strategieën en plannen konden worden gemaakt, moest ook de omgeving in kaart worden gebracht. Met wie krijg je te maken, waar liggen hun zorgen? Van Stroe: “Dan ontdek je dat in dit project alles anders is. Waar je spoorwerk normaal gezien in de vakanties plant, geldt voor Schiphol dat je buiten de vakanties werkt. Je zit met partijen om de tafel die dagelijks 100.000 reizigers en 65.000 werknemers vertegenwoordigen. En Schiphol is één van de meest beveiligde locaties van ons land: ook de marechaussee wil weten hoe het werk hun veiligheidsplannen beïnvloedt.”

Een ploeg specialisten

Uiteraard konden Diephuis en Van Stroe bouwen op een team van geluids- en luchtspecialisten, adviseurs op het gebied van crowd control, communicatie en gezondheid. “Samen hebben wij het BLVC-plan opgesteld. Dit bevat een uitgebreid pakket aan maatregelen: van werkplannen en meetplannen tot een organisatiestructuur bij incidenten. Ook hebben we veel aandacht besteed aan de gezondheidseffecten van het werk op reizigers en Schiphol-personeel: denk aan het beheersen van fijnstof en geluidhinder.”

Naar de realisatie

In 2023 ging de voorbereidingsfase over in de realisatiefase. Lotte nam als omgevingsmanager afscheid van het project, Astrid Bolle van Aveco de Bondt, als omgevingsmanager ook bij de voorbereiding betrokken, nam een deel van haar werk over. Astrid: “In die eerste fase doe je er als team alles aan om niets over het hoofd te zien. Dan is het spannend om de realisatie in te gaan. Kloppen de prognoses? Werken de maatregelen zoals we die hebben bedacht en waar moet je nog bijsturen?”

Snuffelaars

Dit betekent continu scherp blijven. Monitoring speelt hierin een belangrijke rol. Zo is de Schipholtunnel gedurende sommige treinvrije periodes uitgerust met een meetnet van sensoren om de luchtkwaliteit, geluidsbelasting en de gezondheidswaarden 24/7 te monitoren, vertelt Amanda Jacobs-Jansen, adviseur gezonde leefomgeving bij Antea Group. “Zodra je over vastgestelde waarden heen gaat, kun je actie ondernemen. Ook zetten we ‘snuffelaars’ in: mensen die elke dag een ronde doen over Schiphol Plaza en de perrons om hinder te beoordelen.”

Fijnstof

Bolle: “Tijdens de eerste treinvrije periode vielen de fijnstofwaarden hoger uit dan verwacht. Voor ons het sein om op onderzoek uit te gaan. Achteraf bleek dat één van de ventilatoren in de tunnels niet goed gericht stond. Dat hebben we meteen aangepast.” Crowd control is ook een punt van aandacht. “Er is minder ruimte op de perrons. Vooraf maak je plannen om voor een goede doorstroming te zorgen. Maar pas als je die mensen op het perron hebt, zie je hoe ze reageren op aanwijzingen en omleidingen.”

Hindermonitor

Ook de hinderbeleving van reizigers en personeel wordt continu gemeten. Dit gebeurt door middel van een Hindermonitor. Jacobs-Jansen: “Via dit online loket kunnen reizigers, personeel van Schiphol, NS en van de aannemers hinder melden. Of het nu gaat om drukte op de perrons, stof- of geluidsoverlast: elke melding nemen we mee. Via een gezamenlijke appgroep met Strukton Rail en VolkerRail, ProRail, NS en Schiphol kunnen we steeds bekijken of er extra maatregelen nodig zijn.”

Tijdens de werkzaamheden in de Schipholtunnel is er volop aandacht voor hinderbeperking. En hoewel er elke dag 100.000 reizigers de perrons van Schiphol passeren, blijft het aantal meldingen beperkt.

Complimenten

Ondanks alle maatregelen is honderd procent hinderloos werken een utopie. Bolle: “Hoe dan ook moeten dienstregelingen aangepast worden; op sommige momenten is het op de perrons wat rommeliger en lawaaiiger dan normaal. Toch zijn grote complicaties tot nu toe uitgebleven. En we doen er alles aan om dat zo te houden. Wij krijgen via de Hindermonitor soms zelfs complimenten. Dat wij het ondanks deze megaklus toch goed voor elkaar hebben. Daar doe je het voor als omgevingsmanager.”

Meer informatie op de site van Antea Group.